Biljartvereniging ONA (Ontspanning Na Arbeid) bestaat deze maand zestig jaar. In die zestig jaar was de vereniging thuis bij dezelfde locatie. Deze locatie heet nu Café-Zaal ’t Karrewiel. Het jubileum werd gevierd met een gezellige bijeenkomst voor leden en partners. Voorzitter van ONA is Piet Panis. Hij blikt terug in de tijd.

door Lia van Gool

Politiek

Piet Panis kent twee periodes bij de club. De ene periode duurde van 1968 tot 1993. In die periode was hij lid van de club en ook een tijd voorzitter. In 1993 ging hij ‘de politiek in’. “Vanaf die tijd heb ik, tot na de politiek, geen keu meer in handen gehad. Alleen bij prijsuitreikingen.” Toen Piet Panis stopte met de politiek, keerde hij terug naar ONA. Hij is nu voorzitter van de vereniging en biljart zelf ook nog steeds. “In die eerste periode haalde ik een gemiddelde van drie. Dat is nu teruggelopen naar 1,5.”

Dertiende eeuw

Voor een stukje historie ging Piet terug naar de dertiende eeuw. “Mensen vonden het spelen met ballen om daarmee punten te scoren, een mooie bezigheid. Aanvankelijk als buitensport. Toch duurde het tot in de zestiende eeuw, waarbij de Engelsen en de Fransen ruzie maakten over de vraag wie het biljarten nou eigenlijk heeft uitgevonden. De Franse elite speelde het spel op een tafel met opstaande randen. De termen bille (= bal) en art (= kunst) waren de basis voor de nieuwe sport. In de eerste jaren was biljarten een echte elitesport, niet voor het ‘klootjesvolk’. Rond 1700 gebruikten de spelers voor het eerst een echte keu.” Volgens informatie zijn de biljartlakens groen, omdat de sport eerst een buitensport was. Om de herinnering daaraan te behouden, werd gekozen voor groen, de kleur van gras. Pomeransen werden pas gebruikt na 1827. Na 1860 was er sprake van de sport zoals we die nu kennen. In de loop der jaren kwam er een aantal spelsoorten bij. Terug naar 2023 en het jubileum van ONA.

Café Van Alphen

Biljartvereniging Ontspanning Na Arbeid is opgericht in 1963, bij het toenmalige café Van Alphen. Na de oorlogsperiode was er grote behoefte aan verenigingen, vertelt Piet Panis. “Mensen wilden elkaar weer op een gezellige manier ontmoeten. In het geval van ONA was dat op een sportieve manier. Veel verenigingen hadden toen een naam die afgekort werd, net zoals onze vereniging.” Ook kregen verenigingen vaak de naam van het café waar gebiljart werd.

Kinderen Panis

De eerste gastheer van ONA was Henk van Alphen, die het café beheerde vanaf de oprichting in 1963 tot 1968. In 1968 namen Jan en To Panis (de ouders van Piet) het café over. Zij deden dit tot 1981. In die periode nam het aantal leden flink toe. Dat had voor een deel ook te maken met de kinderen Panis die lid werden. “Ik heb altijd samen met mijn broers gebiljart. En dat doen wij nu nog steeds. Mijn broer Cees is de beste biljarter van ons. Hij moet 131 caramboles per partij halen.” Veel mensen die in de beginperiode lid werden, zijn nu nog steeds lid van ONA.

Legendarisch

In die tijd speelden er rond de vierhonderdvijfitg actieve biljarters in de Dongense Biljart Bond. Nu zijn dat er nog zo’n driehonderd. Een anekdote uit de begintijd: “Het team van De Gouden Leeuw 2 kwam met paard en wagen naar de Vaart om te biljarten! Men wilde binnen parkeren, weliswaar een pony, maar toch…De terugrit nam heel wat tijd in beslag,” lacht Piet. Legendarisch waren ook de biljartavonden waarop Hanneke IJpelaar en Dréke Schellekens moesten spelen!

Meerdere

De naam van ONA was gevestigd. Toch moesten de leden hun meerdere erkennen in een aantal spelers die beduidend hoger ingeschaald waren. Namen als Cees Sprangers, Bart van Dongen en Leen Suiker zijn nog steeds bekend bij de oudere biljarters.

Engelbewaarder

In 1981 nam Gerrit van Laarhoven café en biljartvereniging voer. Helaas kampte hij met een slechte gezondheid en moest hij in 1985 afscheid nemen van het café dat toen De Engelbewaarder heette. “In 1981 verwoestte een felle brand een groot deel van het café. Gelukkig zonder slachtoffers te maken. Dat zorgde voor een passende naam. Later is er een liedje van gemaakt.” Vanaf 1986 namen Gerrit en Lian de Smit het café over. Zij veranderden de naam in ‘Het Karrewiel’.

Verkouden

ONA is op de eerste plaats een vereniging die zich eigenlijk alleen bezighield met de biljartsport zelf, vertelt Piet Panis verder. In de jaarverslagen is te lezen dat de club rustig voort kabbelde met wisselende successen. Grappig om te lezen in één van de jaarverslagen is dat de voorzitter de vergadering opende en dat hij verkouden was! Naast het biljarten speelt nu ook het sociale aspect een rol tijdens de biljartavonden.

Harde kern

“De afgelopen zestig jaar hebben ruim zeventig mensen een plek gehad op de ledenlijst. Het is duidelijk dat, sinds september 1963, een groot aantal mensen ons is ontvallen.” Op dit moment zijn er zeven leden die al meer dan veertig jaar lid zijn. Twee daarvan zijn zelfs al meer dan vijftig jaar lid. De vereniging heeft zeker een fikse harde kern.

Vrouwenteam

In de loop van de jaren tachtig van de vorige eeuw ontstond de vraag of ook vrouwen aan de competitie van de Dongense Biljart Bond mee mochten doen. “Dat was een ware paleisrevolutie! Uiteindelijk begon er bij ONA een vrouwenteam, waar ook de zussen van Piet lid van waren. Uit die beginperiode is Wilhelmien nog steeds actief bij de vrouwenteams. Samen met Lian en Debby vormt zij de vrouwelijke vertegenwoordiging van ONA.

Triatlon

ONA organiseert vanaf 2003 een uniek eigen toernooi in de vorm van een triatlon: drie spelsoorten in één. Het toernooi groeide uit tot een succes. Op dit moment doen er jaarlijkse bijna dertig teams mee. Volgend jaar gaat de negentiende editie van start.

Clichés

Tot slot nog een aantal ‘vaktermen’, zoals Piet die noemt. “Als je wekelijks de biljartavonden bezoekt, maakt je kennis met de meest uiteenlopende vaktermen, die in de categorie krachttermen vallen. Iemand zei ooit ; als je niet weet wat vloeken is, moet je gaan biljarten’. En clichés zoals ‘as ie achterom kan, gaat ie achterom’ en ‘ut wordt wir niks vandaag, ik krijg ginne gijve bal’ en ‘het biljart loopt nie’, zijn regelmatig te horen.

Ingetogen

Piet Panis kijkt met genoegen terug op de viering van het jubileum, dat hij als ‘ingetogen’ beschrijft. “Het was een leuke en gezellige avond, met lekker eten en drinken.” Zoals het er nu naar uitziet, haalt Ontspanning Na Arbeid gemakkelijk het zeventig jarig jubileum!