Davida Millenaar-Loeff

Komende Open Monumentendag 9 september organiseert heemkundekring Des Graven Moer een tentoonstelling over markante plaatsen, gebeurtenissen en personen. De tentoonstelling van afgelopen mei is onder andere aangevuld met foto’s en gegevens over Davida Johanna Millenaar Loeff (1874-1963), de eerste vrouw die gekozen is in de gemeenteraad van ’s Gravenmoer. De heemkundekring heeft zich ook voorgenomen om verder in de archieven te duiken en andere bijzondere ‘s Gravenmoerse vrouwen die er ongetwijfeld ook geweest zijn in de spotlights te zetten.

Door Ruth Wilmans

Davida Loeff is een opmerkelijke vrouw. Ze is niet erg groot, maar heeft een speciale uitstraling en iedereen kent haar. Zij loopt meestal voorop als zij met haar man of met de achterneefjes aan de hand, over “de Straat” van ’s Gravenmoer loopt. Gewoon midden op de weg, “want tante Da is wel de dochter van de burgemeester”, kan achterneef Rembold Loeff zich herinneren. “Haar man, oom Bas, loopt er een meter of vijf achteraan. Tante Da heeft de leiding.” Iedereen groet haar, en maakt ruimte. Dat weet ze ook best. “Hij wacht wel even”, zegt ze tegen Rembold over de aardappelhandelaar H. J. Andel, die met zijn paard en aardappelkar nadert. En inderdaad, hij houdt in, en tante Da kan met haar neven doorlopen. “Als kind vind je dat prachtig!” vertelt Rembold.

Vrouwenkiesrecht

Natuurlijk heeft elk dorp wel een wat oudere excentrieke dame. Maar wat maakt Davida Millenaar Loeff nu zo bijzonder? Het is de tijd van de invoering van het vrouwenkiesrecht. In 1917 wordt het passief vrouwenkiesrecht ingevoerd, (vrouwen kunnen zich verkiesbaar stellen), en in 1919 het actief vrouwenkiesrecht. Vanaf dat moment kunnen vrouwen ook gaan stemmen. Davida heeft tijdens haar hele jeugd, de gemeentelijke politiek zien functioneren. Thuis op het Slotje, de woning van de burgemeester, is in de voorkamer het gemeentesecretariaat van de gemeente ’s Gravenmoer gevestigd en ook de raadsvergaderingen worden op het Slotje gehouden. Er wordt daar zelfs getrouwd. In de eetkamer van het gezin wordt er door vader Johannes, die bijna 42 jaar burgemeester was, vast regelmatig iets besproken.

Davida ziet na de invoering van het algemeen kiesrecht voor zichzelf een kans en stelt zich kandidaat voor de gemeenteraad. In 1923 wordt ze als eerste vrouw verkozen met 131 stemmen, het hoogste aantal uit deze verkiezing. De volgende op lijst, C. Mouthaan krijgt er maar 71. Ze heeft het blijkbaar goed gedaan want in 1927 wordt ze herkozen en is twee periodes van vier jaar raadslid geweest. Zij is de enige vrouw tussen 6 mannen waaronder de burgemeester.

Partijprogramma?

Het is leuk om te lezen hoe in die tijd in een pamflet de kandidaten worden voorgesteld. De aankondiging van lijst 2 in 1923, de lijst van Mevrouw Millenaar Loeff, begint als volgt: “U wordt opgeroepen om uw kiezersplicht te vervullen. De kandidaten van lijst 2 zijn u bekend.” Daarna toont het pamflet wat in die tijd belangrijk werd gevonden voor een raadslidmaatschap;

“Mevrouw MILLENAAR, dochter van onzen onvergetelijke Burgemeester LOEFF, geboren ’s Gravenmoerse niet alleen, maar met hart en ziek dochter van ons dorpje. Aan wie kun U beter Uw belangen in de raad toevertrouwen dan aan haar, een geboren Loeff?”

Vervolgens refereert het bericht aan de paar jaar oude en toch nog omstreden invoering van het passief kiesrecht voor vrouwen, wat blijkbaar nog niet door iedereen werd geaccepteerd;

“Waar door sommigen beweerd word dat een vrouw niet moet en mag regeren, wijzen wij op het voorbeeld van “onze dierbare KONINGIN ” OOK een VROUW.” Deze vrouw bracht ons, als stuurvrouw van het schip van Staat, door de moeilijke oorlogsjaren heen en strekt elk regerend vorst tot voorbeeld. Maar daarvoor zijn nodig grote gaven van ziel en hart en gij allen weet het kiezers, deze gaven heeft mevrouw Millenaar- Loeff. Daarom uw stem op haar uitbrengen geeft u de verzekering, dat uw belangen naar eer en geweten behartigd zullen worden.”

Spitten

We lezen geen verkiezingsprogramma, geen ideeën over ’s Gravenmoer en wat daarin belangrijk zou zijn, maar vooral afkomst en toegeschreven karakter lijken van belang. “Uw belangen zullen naar eer en geweten behartigd worden”. Welke deze belangen zijn wordt niet vermeld. Natuurlijk willen we graag weten waar Davida Millenaar zich in de gemeenteraad mee bezig hield. Daarvoor is de secretaris van de heemkundekring Lucy Bias naar Tilburg gegaan om in het Regionaal Archief de verslagen van de gemeenteraad uit die tijd door te spitten. Wat zij daar vond leest u o.a. in het tweede deel van dit tweeluik. In ieder geval heeft Davida het goed gedaan want in 1927 werd ze herkozen in de raad, en is daar tot 1930 raadslid gebleven.