Pastoor Jochem van Velthoven benoemd tot administrator van de Zusters Franciscanessen

In juli werd de handtekening gezet onder de koopovereenkomst voor het kloostercomplex Moederhuis aan de Hoge Ham. Namens de congregatie zette pastoor van Velthoven (per 2 juli dit jaar administrator) de handtekening onder de akte. Een paar weken later is het tijd voor een gesprekje met pastoor Jochem, zuster Redempta en zuster Angela.

door Lia van Gool

Meer dan tweehonderd jaar

Met de verkoop van het kloostercomplex valt er een last van de schouders af van de zusters. De zusters kwamen in 1801 in Dongen en vestigden zich in het Bollekensslotje. De zusters waren uit hun klooster in Leuven verdreven en wilden hun religieuze leven elders voortzetten. Dat gebeurde ook. De zusters Franciscanessen zijn niet weg te denken uit de Dongense gemeenschap. Honderd jaar nadat de Congregatie met zeven pensionaires begon in het ‘Kasteel of omwaterde Heerenhuzinge, groot 8 Lopen-zaat te Dongen in den Hoogen Ham’, beheerden zij de volgende onderwijsinstellingen: het Pensionaat voor Jonge juffrouwen ‘St Joseph’ (internaat’), de Kweekschool voor onderwijzeressen ‘St. Antonius’ (internaat - later ook externaat), een Lagere meisjesschool en een bewaarschool. De officiële stichtingsjaren van de Mulo ‘St. Joseph’ en de Huishoud- en Industrieschool ‘Mater Dei’ waren respectievelijk 1927 en 1942.De dorpsschool maakte in 1918 plaats voor de ‘Heilig Hartschool’ die dienst deed als lagere school voor meisjes. De bijbehorende kleuterschool droeg de naam ‘Kindje Jezus’. In 1948 werd de Middelbare School voor meisjes ‘Maris Stella’ opgericht (internaat en externaat) die zo’n twintig jaar later overging de havo. In 1983…werd deze, samen met het Kennedy-atheneum, de v.w.o.-havo-school ‘Dr. Schaepmancollege’ onder het rectoraat van zuster Marie Bernard de Rijcke. Eind jaren tachtig van de vorige eeuw hadden de zusters zich volledig uit het onderwijs teruggetrokken en kwamen de nog bestaande scholen in seculiere handen. Zuster Francesco gaf haar taak voor de H. Hartschool in 1975 over aan de heer van Tongeren. Zuster Julia verliet in 1979 de Kindje Jezusschool en zuster Regina was de laatste directrice van de Jozef-mavo. Dit betekende het einde van een voor Dongen veel betekenend tijdperk!. Tot zover de korte geschiedenis, beschreven in het boekje ‘Twee eeuwen Zusters Franciscanessen in Dongen’, geschreven door Els Smulders. Terug naar 2024, het jaar van grote veranderingen.

Andere richting

Zuster Redempta was, tot 1 juli, plaatsvervangend overste van de congregatie. “Twee jaar geleden tijdens het Kapittel hebben wij besproken dat wij een andere richting uit moesten gaan”, zegt zij. “Wij hebben in een korte periode twee zusters verloren die overste waren, zuster Rafael in 2020 en zuster Agnes in 2024. Na het overlijden van zuster Agnes heb ik die taak tijdelijk overgenomen.” Pastoor Jochem gaat verder.” Als de congregatie niet zelf meer kan zorgen voor een bestuur, wordt er een religieus aangesteld om het bestuur over te nemen. Dat kan een zuster zijn, maar ook een priester. Deze religieus vervult dan in feite de rol van overste.” Pastoor Jochem werd per 2 juli benoemd tot administrator. De bisschop belde hem met de mededeling dat de zusters een naam genoemd hadden voor degene die administrator kon worden. “De zusters hadden mijn naam genoemd. Ik ken de zusters al heel lang, en nu zij zelf mijn naam genoemd hadden, kon ik natuurlijk geen nee zeggen.\. ”

Registeraccountant

De huidige administrator is relatief nog maar kort priester, (priesterwijding 7 november 2015). Hij begon in 2009 aan de priesteropleiding. Voor die tijd werkte hij als registeraccountant. “Vanaf het begin van de priesteropleiding kwam ik elke maand bij de zusters. Ik was dus geen onbekende toen ik hier benoemd werd.” Pastoor Jochem heeft als eerste taak de zorg voor de Catharinaparochie in Oosterhout, daarnaast is hij nu ook benoemd als administrator voor de zusters. “Als administrator zorg ik voor het geestelijk en materieel welzijn van de zusters. Ook beheer ik de tijdelijke goederen.” Pastoor Jochem vertegenwoordigt de congregatie. Hij ziet dat als vaderlijke zorg en vindt het bijzonder dat hij dit mag doen. De zusters zijn er ook blij mee. “Ik heb individueel met de zusters gesproken. De relatie is ten positieve verbeterd.” Zuster Redempta vult aan: “Het geeft vertrouwen dat Pastoor Jochem er is. Dingen werken zo.”

Kleuterjuf

Jochem van Velthoven is geen onbekende voor de zusters. “Ik woonde in Dorst en zuster Apollonia was mijn kleuterjuf. Ik zei in 1988 tegen de zusters in Dorst (zuster Wilhelmina, zuster Dorothé, zuster Willibrord en zuster Apollonia) dat ik, als ik later groter was, hen mee uit rijden zou nemen. Dat heb ik gedaan. Toen ik mijn rijbewijs had gehaald, ben ik met hen naar Breda gereden en heb hen de Grote Kerk laten zien. Ik heb mijn kleuterjuf nog kunnen vertellen dat ik de priesteropleiding ging volgen.”

Sterke religieuze vrouwen

In april was Pastoor Jochem in Indonesië voor bezoek aan een andere congregatie. Toen dacht hij laat ik ook maar even langsgaan bij de zusters van Dongen. “Ik wist toen nog niet dat ik deze roeping zou krijgen. De Indonesische zusters zijn in 1923 gesticht vanuit Dongen in Medan (Sumatra). In 2007 is de Indonesische congregatie onafhankelijk geworden van Dongen. Het was een hartelijke ontmoeting, wonderlijk.” In Indonesië ligt de gemiddelde leeftijd van de zusters tussen de 30 en 35 jaar. Er zijn daar 279 zusters. “Van een aantal heb ik gehoord dat ze graag naar Nederland willen komen. Dat zou fijn zijn”, zegt Pastoor Jochem\. “Wij hebben sterke religieuze vrouwen nodig. Zo ontstaat er mogelijk weer een nieuwe toekomst voor de meer dan 200-jarige Nederlandse congregatie, want voor God is niets onmogelijk!”

Zuster Agnes

De verkoop van het kloostercomplex is een lang proces geweest. Pastoor Jochem: “Velen hebben dit voorbereid en bij mijn komst heb ik ook alles goed bestudeerd, ik teken niet zomaar bij het kruisje.” En hij gaat verder: “Ik bewaar altijd de bidprentjes die ik krijg. Op de dag van ondertekening viel mijn oog op een prentje dat nog op mijn bureau lag, het was het bidprentje van zuster Agnes. Dat lag op mij te wachten. Ik heb het contract getekend met het prentje van zuster Agnes in mijn hand. Het was voor mij een teken uit de hemel. Bovendien heb ik het prentje meegenomen en het begeleidt nu het verkoopcontract.”

Verliefdheid

Al pratend komt de vraag naar voren hoe je eigenlijk weet dat je geroepen bent om het klooster in te gaan of priester te worden. Zuster Angela was nog erg jong, toen zij de beslissing nam. “Ik werkte in een gezin in Breda en mijn zusje werkte op een atelier. Ik ben ook in het atelier gaan werken en dat ging best goed. Maar uiteindelijk wilde ik toch naar het klooster.” Ook zuster Redempta merkte op jonge leeftijd dat het religieuze leven misschien voor haar was. Toch heeft ze er nog jaren over gedaan en veel ondernomen om van die gedacht af te komen. Dat is niet gelukt en heeft ze haar roeping uiteindelijk met een volmondig ‘Ja’ kunnen antwoorden. En Pastoor Jochem ziet het priesterschap als een soort verliefdheid waar je niet buiten kunt. “God heeft mij geroepen en werkt op wonderbare wijze.”

Tafeltje-dek-je

Tot slot het woord aan zuster Angela en zuster Redempta. Zuster Angela stond, als hoofd van de keuken, aan de wieg van ‘Tafeltje-dek-je’. “Wij verzorgden in die tijd uiteindelijk 160 maaltijden per dag, hier in de keuken van het klooster. Toen de keuken werd aangepast en ik 65 jaar werd, zijn wij daar mee gestopt. Ik geloof dat de Volckaert het toen heeft overgenomen.” Zuster Redempta werkte 29 jaar in Indonesië. “Ik ben teruggekomen omdat ik het daar goed door kon geven. Bovendien werden de zusters hier allemaal ouder en dacht ik zelf hier ook nog een steentje aan te kunnen bijdragen.”

Rustiger

Het leven van de zusters is nu, na een druk en werkzaam leven, veel rustiger. Er zijn nu nog 14 zusters die hun kamer hebben in De Plataan. “Verder leven wij gezamenlijk. Wij bidden samen de getijden en vieren de Eucharistie, drinken samen koffie en eten samen.” Sinds de energiecrisis hebben de zusters een huiskapel ingericht. “Het is een kleinere ruimte waar wij samen kunnen bidden.” De Sint Jozefkapel is sinds januari dit jaar eigendom van Parochie De Goede Herder, die de kapel in gebruik heeft genomen na sluiting van de Laurentiuskerk. “Dat bevalt goed, van beide kanten”, besluit zuster Redempta “Het is fijn dat de kapel gebruikt wordt. En wij kunnen ook meevieren.”

(Bron: Twee eeuwen Zusters Franciscanessen in Dongen, geschreven door Els Smulders, uitgebracht door Dongha museum Dongen bij de tentoonstelling ‘Twee eeuwen Zusters Franciscanessen in Dongen’.